การยกระดับให้พื้นที่ทะเลสาบสงขลาเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้
คุยกับ ผศ. ดร.จินตนา กสินันท์
คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ
หัวหน้าชุดโครงการวิจัยทะเลสาบสงขลานิเวศสามน้ำการเรียนรู้ พัฒนาด้วยกลไกเมืองสร้างเศรษฐกิจสร้างสรรค์และยั่งยืน

“ในส่วนของที่ไปที่มาของโครงการวิจัย เนื่องจากมหาวิทยาลัยทักษิณเรามีวิทยาเขตอยู่ 2 แห่ง คือ ที่จ.พัทลุง และที่เมืองสงขลา มีนักวิจัยที่ทำงานร่วมกับชุมชนรายรอบทะเลสาบ เราพบศักยภาพของผู้คน และศักยภาพของทะเลสาบสงขลา และขณะเดียวกันก็เฝ้าติดตามสถานการณ์ของทะเลสาบสงขลาไปด้วย ซึ่งเราพบว่าความอุดมสมบูรณ์ของพื้นที่ลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลาเริ่มลดลง ทะเลสาบบางจุดเกิดตื้นเขิน มีปัญหาเรื่องการทิ้งขยะ และการจับสัตว์น้ำอย่างไม่ถูกกฎหมาย การใช้โครงการวิจัยเมืองแห่งการเรียนรู้เข้าไปช่วยทำงานขับเคลื่อนชุมชน และเมือง ก็น่าจะเป็นเครื่องมือที่เราช่วยอนุรักษ์ รักษา และพัฒนาทะเลสาบสงขลาให้อยู่ได้อย่างยั่งยืน

วัตถุประสงค์ของโครงการหลัก จึงวางไว้เพื่อยกระดับทะเลสาบสงขลาให้เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ โดยมุ่งไปที่การสร้าง และใช้องค์ความรู้ไปแก้ไขปัญหา และสร้างโอกาสต่อยอดสิ่งที่ดีอยู่แล้วให้ดีขึ้น เช่น สร้างความเข้าใจผลเสียของเรื่องการทำประมงผิดกฎหมาย การพัฒนาผลิตภัณฑ์ท้องถิ่น การพัฒนาทักษะอาชีพให้กับกลุ่มสตรีและกลุ่มเปราะบาง

ในส่วนของโครงการย่อยที่ 1 เป็นในเรื่องการอนุรักษ์ การใช้ทรัพยากรในพื้นที่ทะเลสาบอย่างรู้คุณค่า ตรงนี้เราทำงานกับคน 2-3 กลุ่ม กลุ่มแรกเป็นกลุ่มเยาวชน เน้นให้องค์ความรู้และประสบการณ์ที่เกี่ยวข้องกับทรัพยากรรอบๆ ลุ่มน้ำทะเลสาบ เพื่อปลุกความเข้าใจ จิตสำนึกรักและห่วงแหนในทรัพยากรธรรมของท้องถิ่น ในพื้นที่ได้เกิดการตระหนัก กลุ่มถัดมาคือ กลุ่มชาวประมง ใช้หลักสูตรเพิ่มทักษะเรื่องการทำประมงอย่างถูกกฎหมาย อีกกลุ่มเป็นกลุ่มสตรีบ้านใหม่ ให้ความสำคัญไปที่การเพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์ชุมชน และการหาช่องทางการขายสินค้า

โครงการย่อยที่ 2 เป็นเรื่องการเติมองค์ความรู้ผ่านกิจกรรมการเรียนรู้เพื่อยกระดับเศรษฐกิจชุมชน อย่างการสนับสนุนและหนุนเสริมการทำตลาดใต้ทุน (หลาดใต้ทุน) ตลาดวิถีวัฒนธรรมชุมชนด้านหลังมัสยิดกลางจังหวัดพัทลุงเรื่องของการทําตลาดตลาดใต้ถุน ซึ่งปัจจุบันเป็นที่รู้จักของนักท่องเที่ยวเป็นอย่างดี ด้วยสินค้า และผลิตภัณฑ์ท้องถิ่น อย่างขนมโบราณหาทานยาก ภูมิปัญญาการถนอมอาหารทะเล กิจกรรมตรงนี้ยังมีการต่อยอดไปถึงการจัดกิจกรรมพัฒนาทักษะมัคคุเทศก์ท้องถิ่นเป็นการอบรมกับนักนักเรียนในชุมชนให้สามารถเป็นนักสื่อสารการเรียนรู้ให้กับนักท่องเที่ยวที่มาเที่ยวชุมชนได้

นอกจากการสร้างเมืองแห่งการเรียนรู้ผ่านกิจกรรม สิ่งหนึ่งที่เราพยายามช่วยกันทำงาน คือ เราจะกระจายพื้นที่ทำงานออกไปเพื่อให้ครอบคลุมพื้นที่ทะเลสาบสงขลาทั้งตอนบน ตอนกลาง และตอนล่าง อย่างตอนกลางเราจะทำงานร่วมกับชาวชุมชน ต.ปากพะยูน อ.ปากพะยูน จ.พัทลุง ตอนล่างเราทำงานในพื้นที่ อ.สิงหานคร กับชาวบ้านหมู่ 1 ต.สะทิ้งหม้อ ชุมชนผู้สร้างบ้านปลาหมายเลข 9 เป็นพื้นที่มีความโดดเด่นในส่วนของการเป็นชุมชนมีความเข้มแข็งชุมชน และการให้ความร่วมมือ

สิ่งที่เราตั้งเป้าหมายไว้เมื่อสิ้นสุดโครงการ คือการมีผลลัพธ์รูปธรรมของการยกระดับพื้นที่ของทะเลสาบสงขลา ให้เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ ที่เป็นการเรียนรู้ที่ดูแลทะเลสาบสงขลาของเราเอง ซึ่งเรามองไปที่การใช้เศรษฐกิจเป็นเป็นเครื่องมือโดยมีภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วนเข้ามาร่วม โดยมีมหาวิทยาลัยทักษิณ อาสาเป็นแกนกลาง เป็นตัวประสานในการขับเคลื่อน ช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตของคนที่อยู่รอบ ๆ ลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา เกิดการส่งมอบองค์ความรู้และการเรียนรู้ไปสู่เยาวชนกระตุ้นให้เกิดการใช้ทรัพยากรอย่างรู้คุณค่าและยั่งยืนต่อไป